'De Rijn komt bij Lobith ons land binnen' zal voor de meeste mensen bekend klinken. Dat klopt niet helemaal. Eigenlijk klopt het zelfs helemaal niet. Toen de Rijn nog langs Lobith stroomde, behoorde die plaats niet tot Nederland, en toen Lobith wel Nederlands was, stroomde de Rijn er niet meer langs.

De Rijn tot in de Middeleeuwen
Vele millennia geleden brak de Rijn door de stuwwal die zich uitstrekte van ‘s-Heerenberg tot aan Nijmegen. Door deze opening, later de Gelderse Poort genoemd, zocht de rivier zich een weg noord- en later westwaarts door een deltagebied naar de zee. De eerste schriftelijke bronnen waarin de Rijn wordt genoemd zijn 'Germania' van Tacitus en 'De Bello Gallico' van Julius Ceasar, waarin de strijd van de Romeinen tegen de barbaren aan de bovenloop van de Rijn wordt beschreven. In die bronnen wordt ook al Herwen (Carvium) genoemd.

Verschuivingen bij de splitsing van Rijn en Waal
Een belangrijk punt in het bepalen van de grens is de splitsing van Rijn en Waal. Omdat tot aan het vastleggen van de rivier aan het einde van de 19e eeuw, deze nogal eens veranderden van bedding, verplaatste ook die splitsing zich regelmatig. Dat was een uitgelezen punt om tol te heffen, zo kon je de scheepvaart op beide rivieren belasten. Vanwege het heffen van die tol was het een populaire plek voor machthebbers om in bezit te hebben. Vlakbij die splitsing hebben in de loop van de tijd verschillende tolhuizen en later douanekantoren gestaan. Al in 1347 werd in Lobith een Tolhuys gebouwd om tol te heffen van de voorbijgaande schepen. Dit Tolhuys is eigenlijk voortdurend beurtelings in Kleefse en Pruisische handen geweest. De Rijn was er dus wel maar Lobith was niet Nederlands. En omdat deze splitsing ook van militair strategisch belang was en zeker in de 17e eeuw beurtelings Frans, Duits, Spaans of Nederlands was, is de plaats waar de Rijn Nederland binnenkwam, voortdurend veranderd. Op het moment dat Lobith eindelijk Gelders was geworden, stroomde de Rijn allang niet meer langs Lobith maar langs Tolkamer. Ook toen kwam de Rijn dus niet bij Lobith Nederland binnen. Waar kwam in die 17e eeuw de Rijn dan wel in Nederland, eigenlijk beter in Gelderland binnen? Een mogelijkheid aan deze kant van de rivier zou Herwen kunnen zijn, dat van oudsher Gelders grondgebied was terwijl het gebied meer stroomopwaarts Kleefs was. Maar aan de overkant van de rivier was het gebied nog Kleefs tot voorbij Huissen, dus was de Rijn pas aan twee oevers in Nederland bij Arnhem.

Hoe is het nu?
Eigenlijk is de situatie nog steeds even complex. De mensen die zeggen dat de Rijn niet bij Lobith ons land binnenkomt maar bij Spijk, wat je vaak hoort, hebben ook niet helemaal gelijk. De Rijn is nog steeds een grensrivier. Het hangt er dus maar van af of je Nederland uitvaart of invaart. Als je netjes rechts vaart of aan de Noordelijke kant van de Rijn, op ‘t Gelders Eiland, op de oever staat, dan komt de Rijn bij Spijk het land binnen. Vaar je Nederland uit dan ben je al bij Millingen in Duitsland. Daar wordt de rivier dus ook Duits. Het is een mooi symbool voor hoe Duitsland en Nederland met elkaar vervlochten zijn in deze streek. In het Duitse Schenkenschans zie je Nederland aan de overkant. Precies daartegenover in Tolkamer, kijk je uit op Duitsland. De Rijn raakt Nederland in Spijk en is pas zo’n 8 kilometer verder volledig op Nederlands grondgebied.