De Rijn is één van de meest gebruikte binnenvaartwegen in de wereld. Op de grens tussen Duitsland en Nederland varen gemiddeld zo’n 600 schepen per dag over de Rijn

Goederenvervoer
Op de Rijn komen nagenoeg alle binnenvaartnationaliteiten voor. Zowel schepen uit het Rijngebied als Donaugebied en Polen en Tsjechië. De Nederlandse binnenvaartschepen vormen veruit de meerderheid, bijna de helft van alle lading wordt door Nederlanders vervoerd. Op zich is dat niet zo vreemd. De meeste lading komt uit of gaat naar de Nederlandse zeehavens. Daarnaast heeft Nederland de meeste binnenvaartschepen.

Op de Rijn varen diverse type schepen zoals drogeladingschepen, containerschepen en autoschepen, maar ook riviercruiseschepen en rondvaartboten. Schepen die alleen op de Rijn varen zijn niet zo snel gebonden aan de hoogte van zeer lage bruggen, zoals op de Duitse kanalen. Typische kanaalschepen, zoals bijvoorbeeld het tankschip hebben door de bouw (en de mogelijkheid om de stuurhut in het dek te kunnen laten zakken) weinig problemen met de lage doorvaarthoogte op de Duitse kanalen. Leeg moeten ze doorgaans wel ballast zetten.

Ook maakt de binnenvaart gebruik van koppelverbanden. Dit zijn motorschepen met een duwbak ervoor of ernaast, zodat een fiks aantal containers meegenomen kunnen worden. Langs de Rijn zijn dan ook veel inland containerterminals in bedrijf (bijna 30), die door de grote containerbinnenvaart-schepen worden bezocht. Veel van deze schepen hebben een lengte van 110 meter met uitschieters tot 135 meter.

Eveneens varen er aparte duwboten met duwbakken, in diverse samenstellingen. Op de Rijn wordt het meest met vier bakken gevaren en bij genoeg waterstand met regelmaat een zes-baksduwstel. Een duwstel met zes bakken komt al gauw op een lengte van bijna 270 meter en een laadvermogen van 14.400 ton. Vier- en zesbaks duwvaart komt met name voor op het traject Rotterdam - Duisburg (Rijn) waarmee hoofdzakelijk kolen en erts wordt vervoerd. Over de Rijn wordt met speciaal uitgeruste schepen personenauto’s, bestelbusjes, opleggers en ander zwaar rollend materieel vervoerd, zoals opleggers, tractoren en legermateriaal, ook we ro/ro-vervoer (roll on roll of) genoemd.

Op het traject Rheinfelden - Emmerich wordt jaarlijks ruim 200 miljoen ton (m/t) goederen vervoerd. Verreweg de meeste lading passeert de Duits/Nederlandse grens bij Emmerich/Spijk. Immers Rotterdam, Antwerpen en Amsterdam zijn voor Duitsland zeer belangrijke zeehavens. De meest lading bestaat uit bouwstoffen zoals stenen en zand (20%); 16% betreft aardolie, mineralen en gas; bijna 15% ertsen en metaalafval en nog eens 15% betreft het vaste brandstoffen. Ruim 8% bestaat de lading uit chemische producten. Van de 200 m/t lading wordt ongeveer 160 m/t met gemotoriseerde schepen vervoerd en 40 m/t met duwbakken. Van de 160 m/t lading dat met gemotoriseerde schepen vervoerd wordt, is grofweg 75% met drogeladingschepen en de rest met tankschepen. Met de duwbakken vaart men vooral op Duisburg met kolen en erts. Over geheel Duitsland wordt ruim 240 m/t middels binnenvaartschepen vervoerd, waarvan ruim 180 m/t langs de Rijn geladen of gelost. Van deze 240 m/t hebben de Nederlandse binnenvaartschepen een aandeel van 130 m/t. Dit zegt overigens wel iets over de impact van de Nederlandse binnenvaart. De Duitsers komen met 82 m/t op de tweede plaats en de Belgen met 17 m/t op de derde plaats.

Personenvervoer
In de binnenvaartbranche neemt het personenvervoer een aparte plaats in. Al snel wordt de binnenvaart gerelateerd aan goederenvervoer, terwijl de omvang van het personenvervoer vrij groot is. Onder personenvervoer vallen niet alleen de veerdiensten voor auto's, fietsen en voetgangers, maar ook riviercruiseschepen, de bruine vloot, partyschepen, rondvaartboten, watertaxi en vakantieschepen.

Dat Nederland een echt waterland is blijkt wel uit de grote hoeveelheid beschikbare veerdiensten. Nederland heeft ca. 200 veerdiensten, die gezamenlijk zo’n 38 miljoen personen per jaar overzetten. De veerdiensten worden uitgevoerd met verschillende type veren zoals: de standaard veerpont voor auto’s, fieters en voetgangers (de bekende platte vierkante schuit); fiets- en voetveren en de zogenaamde sneldiensten met catamarans (zoals de waterbussen in omg. Drechtsteden) en draagvleugelboten op de route Amsterdam-Velsen).

Op de West-Europese wateren varen nu bijna 200 cruiseschepen. De langste reis die drie weken duurt, is van Amsterdam naar Konstanza en is 3500 kilometer lang. De vloot is afkomstig uit tal van landen. Aan de top staat Zwitserland, gevolgd door Duitsland, Nederland en Frankrijk. De nieuwe cruiseschepen zijn doorgaans 110 meter lang en ruim 11 meter breed en geschikt voor 125 tot 150 passagiers. In tegenstelling tot vrachtschepen, wordt het casco van een cruiseschip meestal in Nederland gebouwd. Bij vrachtschepen wordt het casco doorgaans in China of Oost-Europa gebouwd. De bouw van een passagiersschip duurt 6 tot 12 maanden, afhankelijk van de werf. Het zijn drijvende hotels voorzien van alle luxe.