In de laatste ijstijd (150.000 jaar geleden) duwden gletsjers een enorme massa zand en grind voor zich uit en vormden een stuwwal van de Veluwe naar Nijmegen. De Rijn die water afvoerde uit de Alpen, botste tegen die langgerekte heuvel aan en veranderde zijn bedding voortdurend. Op een gegeven moment brak hij, ten zuiden van Montferland door die wal heen.  Het kerkje van Hoog Elten, dat je vanaf vele punten op ‘t Gelders Eiland kunt zien liggen, markeert het noordelijke punt van de doorbraak. De opening die in de stuwwal ontstond heet ‘de Gelderse Poort’.

De zwaarste stenen bleven het eerst liggen en zand en klei stroomden in eerste instantie naar het westen. Toen de rivier langzamer ging stromen konden ook zand en de kleine kleideeltjes bezinken. Die drie lagen, grind, klei en zand, zijn nog steeds in de bodem terug te vinden. De Rijn was eerst nog een brede kronkelende delta, met duizenden riviertjes en kreekjes die hun weg door het landschap zochten. De loop van de waterarmen veranderde van seizoen tot seizoen, van jaar tot jaar en van eeuw tot eeuw. Toen mensen dit gebied gingen bewonen en, veel later, de handel over de rivier op gang kwam, werd het tijd de wispelturige rivier vast te leggen. Er kwamen dijken om te zorgen dat het achterland droog bleef. Er kwamen vaargeulen om de scheepvaart veiliger te maken en er kwamen kribben om er voor te zorgen dat de stroming werd gebroken en de rivier het land van de oever niet kon afkalven. Zo ligt de Rijn hier nu, met haar kribben en diepe vaargeulen: vastgeniet in het landschap.